AMSTERDAM - De opening van de compleet vernieuwde tweede verdieping in NEMO Science Museum met familietentoonstelling Technium, is de aanleiding voor het starten van een nieuwe traditie: de Technologierede. Met de Technologierede geeft NEMO podium aan experts op het gebied van technologie en samenleving. NEMO is voornemens de Technologierede jaarlijks te laten plaatsvinden in het museum en de rede mag op geheel eigen wijze door de spreker worden ingevuld. Technologiefilosoof prof. dr. ir. Peter-Paul Verbeek, rector magnificus aan de Universiteit van Amsterdam, trapt de nieuwe traditie af.

Technologieparadox: technologisch burgerschap in de digitale samenleving

"Wetenschap kan ons allemaal vermaken en fascineren, maar het is technologie die de wereld verandert". Met dit citaat van de Amerikaanse biochemicus Isaac Asimov opent Peter-Paul Verbeek de Technologierede en illustreert hij de complexe relatie tussen wetenschap en technologie. Verbeek stelt de fundamentele rol van technologie in de wetenschap en de samenleving centraal in zijn rede. Hij betoogt dat de invloed van technologie op mens en maatschappij veel verder gaat dan het najagen van innovatie of het bedreigen van onze privacy: het is onderdeel van de menselijke conditie en geeft vorm aan hoe wij handelen, de wereld begrijpen en keuzes maken. Technologie is nooit alleen maar een 'middel', maar 'bemiddelt' altijd tussen de gebruiker en diens omgeving. De mens staat dus niet tegenover techniek: "wij zijn techniek", aldus Verbeek.

Dit brengt hem vervolgens bij de technologieparadox. Die paradox houdt in dat technologie de wereld enerzijds maakbaar maakt, maar anderzijds ook onbeheersbaar is. En als we zo verweven zijn geraakt met techniek, is er dan wel zoiets als techniekethiek mogelijk? Kunnen we überhaupt nee zeggen tegen techniek, of zijn we er gewoon machteloos aan overgeleverd? Volgens Verbeek hebben we een heel specifieke ethische benadering nodig, genaamd begeleidingsethiek: positieve ethiek, die probeert vast te stellen onder welke condities we techniek willen gebruiken, in plaats van het vooral te hebben over wat we niet willen.

Technologisch burgerschap

De technologische samenleving van nu vergt een eigen vorm van burgerschap, op basis van een technologische geletterdheid, stelt Verbeek tot slot. Die gaat niet over technologische details, maar over een kritische houding ten aanzien van de manier waarop technologie vormgeeft aan basale aspecten van onze samenleving, zoals sociale relaties, identiteitsvorming, onze zorg voor de planeet en het functioneren van onze democratie. Deze nieuwe vorm van burgerschap vergt een vorm van levenslang leren en een museum als NEMO speelt daar een belangrijke rol in. "Een museum waar technologie ervaarbaar wordt en waar duidelijk wordt waar de aangrijpingspunten voor verandering zitten", aldus Peter-Paul Verbeek. "Ik wens NEMO heel veel geluk met deze prachtige nieuwe verdieping. En ik wens Nederland toe dat NEMO een plek mag worden waar onze fascinatie en onze verontrusting over technologie samen komen, en waar we samen werken aan kritisch technologisch burgerschap in de 21e eeuw. Technologie verandert de wereld, zoals Asimov zei – het is aan ons allemaal om die verandering op een verantwoorde manier te begeleiden, en NEMO heeft alles in huis om ons daarbij te helpen."

Géke Roelink, directeur van NEMO Science Museum: "Technologie is werkelijk overal. Maar wat betekent dat eigenlijk voor de mens? En voor de wereld? Met de Technologierede geven we podium aan experts om hun perspectieven op het gebied van technologie en samenleving te delen. Dat past in ons streven om NEMO de plek te laten zijn waar je wetenschap en technologie op allerhande wijzen kan ervaren."

Over Technium

Op de vernieuwde verdieping Technium ontrafelen bezoekers de techniek om zich heen en ervaren ze hoe we technologie ontwerpen, maken en gebruiken om de wereld om ons heen te veranderen. NEMO wil meegeven dat technologie overal is en dat we niet zonder kunnen. Maar vooral dat het aan de mens zelf is hoe techniek en technologie ingezet wordt, bijvoorbeeld voor een gezondere en meer duurzame wereld. Daarom is er ook aandacht voor de invloed van de mens en de effecten van technologiegebruik zoals uitputting van natuurlijke bronnen en productie van afval. En zien bezoekers hoe ontwerpers en engineers nieuwe technologische oplossingen ontwikkelen.

In herkenbare elementen als een fabriek, een kledingwinkel, een garage en een bouwplaats ontdekken bezoekers de technologie uit het dagelijks leven. Bezoekers kunnen bijvoorbeeld een schoonmaakrobot programmeren, ontdekken hoe ze een ontwerp voor een fiets tot een goed eindproduct maken en een stad tot leven brengen door de juiste energiebronnen in te zetten.

Technium in NEMO Science Museum is vanaf 5 juli 2024 geopend voor publiek.