AMSTERDAM - Wat hebben ouderen nodig om zich prettig te voelen in hun eigen huis en buurt? Elkaar kunnen ontmoeten is een sleutelfactor, zo is wel duidelijk. Een grote vraag is: hoe haalt Amsterdam de groep erbij die er niet zelf opuit gaat?

YVONNE VAN OSCH

Eerst: wat betekent het om je thuis te voelen? Veiligheid is natuurlijk de basis. Een warme, goed toegankelijke woning met winkels om de hoek en zorg op afroep. Maar de mens leeft van meer dan dat, zeker als hij niet meer hoeft te werken. Samen zijn, een nuttige dagbesteding en het gevoel ertoe te doen is voor velen cruciaal. Wat is daarvoor nodig? En hoe kunnen gemeenten en organisaties daarbij helpen? Dit is de vraag die centraal staat in deze tweede editie van de serie Meedenkgesprekken Zorgzame buurten die het stadsdeel Centrum organiseert.

De rijkdom van Amsterdam

De locatie is fantastisch gekozen: aan het eerste Weteringplantsoen bij HTIB, de vereniging van arbeiders uit Turkije die in Nederland wonen. Voorzitter Mustafa Ayranci, die ruim 100 deelnemers onthaalt op een buffet waar je spontaan de halay van zou gaan dansen, herinnert aan de woorden van wijlen Eberhard van der Laan. Onze oud-burgemeester voelde zich in Amsterdam de rijkste man ter aarde, omdat hij 180 nationaliteiten om zich heen had. We hebben hier alle rijkdom binnen handbereik, betoogt een bevlogen Ayranci. Alle geuren, alle talen, alle muziek. Maar ook kansen, kennis, middelen, en heel veel passie en talent. Je moet het alleen goed zien aan te boren. HTIB bestaat 60 jaar. Wat begon als een strijd voor gelijke rechten voor arbeiders uit Turkije, is nu een open dialoog over de toekomst van onze stad.

Geschenk uit de hemel

Die toekomst herbergt ouderen van alle kleuren en gezindten. Ook de Chinese gemeenschap is ruim vertegenwoordigd. Deze groep kent zo zijn eigen karakteristieken, weet Joyce Pui Kwan Wong, oprichter van Tien Yan, een netwerk dat Chinese ouderen ondersteunt. Chinezen lossen hun problemen het liefst zelf op, zegt ze, al was het maar uit angst om uitgelachen te worden of de rug toegekeerd te krijgen. Wong noemt een voorbeeld van een jongen die in de sportschool aan het trainen is om zijn zieke moeder van en naar drie hoog te kunnen dragen. Liever dan bijvoorbeeld via het wijkteam hulp te zoeken.

Na 100 jaar in Nederland is de integratie nog niet voltooid, zegt Wong. Niet tussen Chinese en andere Nederlanders, maar ook niet tussen de jonge en oudere generaties Chinezen. Zij raken elkaar soms kwijt tussen het Kantonees en Nederlands, ook al blijft het familiegevoel altijd intact. Tien Yan is er om ouderen (en soms jongeren) bij te lichten in het maatschappelijke labyrint van onze stad. Over de waardering daarbij voor senioren overigens geen enkele discussie, zegt Joyce Wong. Voor ons zijn zij een geschenk uit de hemel. Dat is ook precies waarnaar de naam Tien Yan verwijst.

Stadsdorpen en buurtkamers

Terug naar de netwerkvorming. Het gaat om meer dan een telefoonboom, het buurtkrantje en de thuiszorg, zegt stadsdeelwethouder Lotte Terwel, die de meedenkgesprekken initieerde. Terwel hoopt ook vandaag weer op frisse nieuwe ideeën en verbindingen als volgende stap voor een inclusieve ouderenzorg in 2030.

Sprekers Heidi Hofman van de gemeente en Milja Kruijt van Zorgen voor Morgen benadrukken het belang van het informele circuit en goed nabuurschap naast de factoren gezondheid, fijn wonen en passende zorg. Initiatieven genoeg, zo blijkt ook wel uit hun betoog. Denk aan de stadsdorpen, netwerken van mensen uit een bepaalde wijk die elkaar helpen en dingen samen doen zoals een picknick, filmbezoek, leesclub, koken, wandelen of zingen. Buurthuizen zijn er daarnaast nog steeds, huizen van de buurt zoals De Boomsspijker, 50+ initiatieven zoals De Soop, praatclubs zoals Wij Ouder Wijzer, groepen bewoners die samenwerken aan bijvoorbeeld een burendag of een cultureel feest. En de zogenaamde buurtkamers, ruimtes die corporaties en de afdeling Vastgoed van de gemeente op allerlei plaatsen in Amsterdam beschikbaar stellen voor de ontmoeting tussen buren.

Afwas en printerinkt

Wat is dan eigenlijk het probleem, kun je je afvragen. De tafelgesprekken leggen wel een aantal knelpunten bloot in het huidige buurtenlandschap. Jonge expats bijvoorbeeld, die lak hebben aan oudere buurtbewoners en gezamenlijke initiatieven soms zelfs frustreren. Daklozen en verwarde mensen die een gevoel van onveiligheid geven in de Nieuwmarktbuurt. Een tekort aan buurtkroegen waar je betaalbaar een biertje kunt drinken. Een tekort aan toegankelijke bus- en tramhaltes, dé plek om op te stappen en een praatje te maken. Toch staat tegenover elke vraag uit de zaal iets van een antwoord of denkrichting. De HeenenWeer, die korte ritjes aanbiedt in een gek groen karretje voor wie moeilijk loopt. De Koffiekar op het Rembrandtplein als laagdrempelige ontmoetingsplek. Goedkope koffiehuizen. En kennen we DOCK al, de in 1996 in Kralingen-Crooswijk gestarte samenwerking van welzijnspartijen die inmiddels alle grote steden heeft veroverd? DOCK exploiteert in Amsterdam drie buurthuizen, maar kan ook ondersteunen bij nieuwe en bestaande buurtinitiatieven. Bij veel van die initiatieven gaat het na de eerste hemelbestormende fase vaak over praktische vragen zoals wie de afwas doet en waar je nieuwe printerinkt bestelt.

Onder de radar

Het grootste probleem onder de senioren die vanavond naast de jongere profs aanwezig zijn, lijkt dat ze niet weten wat er allemaal al is. Zoveel leuke initiatieven en mogelijkheden die we nog niet kenden! Misschien zou iemand die eens allemaal bij elkaar moeten zetten... O nee, dat hoeft niet. Want ook dat is al gebeurd! Zoek op Sociale kaart van Amsterdam.

Een wezenlijker probleem leeft waarschijnlijk in de groep die je vanavond niet ziet. Verlegen, verwarde en vereenzaamde ouderen die zorg mijden en onder de sociale radar blijven. Laaggeletterden, digibeten, mensen met een lichte verstandelijke beperking. Mensen die zijn verpieterd in isolement. Hen erbij krijgen en zorgen dat hun groep niet verder groeit, dat lijkt een grotere opgave dan de losse eindjes bij elkaar te krijgen in de bevoorrechte groep die meepraat. Ook daarvoor is vanavond, onder de vrolijke leiding van moderator Yinske Silva, hopelijk een stap gezet.