AMSTERDAM - Amsterdammer Egon Adel is dé poppenkastspeler van de Dam. Als poppenkastspeler doe je dan het hoogst haalbare. En er is trouwens al 125 jaar poppenkast op de Dam. In weer en wind, drukke Dam, stille Dam, evenement, optocht, staking: poppenkast op de Dam gaat altijd door. Kinderen stel je niet teleur.

“Het is het leukste werk dat ik maar kan bedenken”, vertelt poppenkastspeler Egon. “Kinderen zijn fantastisch publiek. Als ik speel nemen mensen foto’s van de poppenkast en het spel, maar vooral van het publiek. Die opgetogen, roepende en verontwaardigde toetjes zijn zó leuk om te zien.

Jordanese moeder
Egon: “Ja, poppenkastspeler op de Dam is wel het hoogst haalbare in het ambacht van poppenspel. Hoe ik dit werd? Ik deed altijd al veel kindertheater. Ik merkte dat ik vooral graag Amsterdamse typetjes neerzette, inclusief plat accent. Kinderen vonden dat hilarisch. Ik had dan ook een goed voorbeeld aan mijn eigen Jordanese familie. Mijn moeder hing graag uit het raam om commentaar te geven op iedereen op straat. Wim Kerkhove stond 20 jaar lang op de Dam met zijn Pantijn Poppentheater en zocht een opvolger. Hij zag mij ooit ergens spelen en herkende een Jan Klaassen in mij. Hij werd mijn grote leermeester.”

Jan Klaassen en Pulcinella
“Jan Klaassen is ook écht Amsterdams. Althans, er bestaan verschillende vertellingen. Zo is er een archiefstuk uit de 17e eeuw over een Jan Klaassen en Katrijn. Zij woonden in de Jordaan en trouwden in 1686 in de Nieuwe Kerk. Het echtpaar maakte voortdurend ruzie op straat. Maar wél met veel humor. Uit een document uit 1706 van de kerkenraad van de Amsterdamse hervormde gemeente bleek dat ze voor het openbaar ruziën werden berispt. En Jan Klaassen was waarschijnlijk ook trompetter. Wie kent het lied niet: Jan Klaassen was trompetter in het leger van de prins. Hij marcheerde van Den Helder tot Den Briel… Jan Klaassen is óók gebaseerd op stamvader Pulcinella uit het eeuwenoude Italiaanse improvisatietheater commedia dell'arte. Dé speler van Pulcinella is 19 augustus in Nederland ter ere van 125 jaar poppenkast op de Dam. Heel bijzonder!”

Eeuwenoud volksvermaak
“Afijn, de ideeën lopen dus uiteen, maar één ding staat als een paal boven water: Jan Klaassen speelt een beetje dommig en is rauw en chagrijnig, maar heeft een hart van goud. En Jan Klaassen overwint alles, ook de dood van Pierlala. De verhalen zijn symbolisch. Het vechten met een boef, monster, duivel of de dood kun je zien als vechten tegen onheil. In een poppenkast kom je alle wereldproblemen tegen in één klein frame. Het is eeuwenoud volksvermaak. We staan op de lijst als ‘immaterieel beschermd erfgoed’. Onze poppenkast is de enige in Nederland die het traditionele Jan Klaassenspel nog opvoert. Eigenlijk staat de poppenkast ook al langer op de Dam dan 125 jaar. Maar het is 125 mét vergunning. Voor het paleis zitten nu bouten in de grond om scheerlijnen te zetten. Kijk maar eens of je ze ziet zitten.”

Geuren en kleuren
“De kast zelf werkt magisch, heb ik ontdekt. Sommige kinderen vinden theater best eng omdat je pal voor ze staat. Een poppenkast staat ertussen. En dan durven kinderen dus ineens te roepen en te wijzen. Er is een heel lief meisje dat vaak komt kijken. Ze kent mij, en weet dat ik de poppenspeler ben. Na afloop vertelde ze mij laatst in geuren en kleuren wat er zojuist allemaal gebeurde met Jan Klaassen. Kinderen koppelen dat dus los.”

Grote grap
“Vaak is het al een grote grap als Jan Klaassen alleen nog maar opkomt: ‘Kinderen, jullie maakten mij wakker terwijl ik zo lekker lag te slapen!’. En hoe Jan Katrijn roept, blijft leuk: ‘Katrijntje, Jacobijntje, peterselie, bloemkool, snuitneus!’ De kinderen liggen dan dubbel. 100 jaar geleden lachten ook alle volwassenen hierom, maar de humor is veranderd. Hilarisch is ook het thema 'Jan klaassen verzorgt de baby'. Dat is nu normaal natuurlijk, papa’s met baby’s, maar vroeger niet. Dan noemt de baby Jan ‘mama’ en laat Jan per ongeluk een schaar in de buurt van de baby slingeren. Dan moet je die kinderen horen roepen...!”

De kast uit
“De omgeving moet je altijd in de gaten houden. Als ik de kast induik, hoor ik alles maar zie ik niks meer. Op zondag komt er op de Dam jaarlijks een optocht voorbij. Mensen met gewaden en tulbanden delen dan eten uit. En daar lopen vaak daklozen achteraan. Dat gaat altijd prima en gemoedelijk, maar één keer riep een dakloze kwaad dat de kinderen stil moesten zijn. Nou, ik kom nooit de kast uit, maar toen toch even wél. Ik heb er wat van gezegd en hij droop af. Ik probeer altijd de sfeer vriendelijk en veilig te houden en ken alle straatartiesten. Zo is piraat Jack Sparrow fan van onze poppenkast en voert ie altijd een grappige act op in onze buurt. Darth Vader is ook aardig, maar sommigen staan daar met skelettenpak uit de feestwinkel. Daar hoef je niet veel voor te kunnen.”

De Poppenkast op de Dam bestaat 125 jaar!
Van 13 mei tot en met 7 oktober staat de Poppenkast élke zondag op haar vaste plek voor het Paleis op de Dam. In 2018 is het 125 jaar geleden dat de Poppenkast een vergunning kreeg om op de Dam te spelen. En dat wordt gevierd. Zo is er op zondag 19 augustus op de Dam een Internationaal Festival met poppenkasten uit verschillende Europese tradities zoals Pulcinella uit Italië en Punch and Judy uit Groot-Brittannië.

Tentoonstelling en Rondleiding
Van 26 juni tot en met 9 september is er een tentoonstelling over de Poppenkast op de Dam in de Schatkamer van het Stadsarchief Amsterdam. Er zijn ook theatrale rondleidingen voor alle leeftijden. Op woensdag 29 augustus is er een workshop poppenkast-poppen maken in het Stadsarchief.Zie: www.amsterdam.nl/stadsarchief/agenda/poppenkast

Stichting
De Stichting Poppenkast op de Dam heeft tot doel het in stand houden van poppenkastvoorstellingen op de Dam in Amsterdam als belangrijk immaterieel erfgoed en het opleiden van Jan Klaassenspelers.Zie: www.poppenkastopdedam.nl