AMSTERDAM - Amsterdam was vroeger een brandbare verzameling van smalle straten en houten huizen. Een echt brandweerkorps bestond 4 eeuwen geleden nog niet: vuur werd met de hand en met emmers bestreden. Tot in de zomer van 1874 het eerste échte brandweerkorps van Nederland werd opgericht: de huidige Brandweer Amsterdam-Amstelland. Op 15 augustus vieren we het 150-jarig jubileum.

Op 15 augustus 2024 Brandweer Amsterdam-Amstelland (BAA) haar 150-jarig bestaan. En dit doen we groots op het terrein van kazerne Willem. Meer informatie over de festiviteiten vindt u onderaan dit artikel. Maar eerst een stukje terug in de tijd: hoe ontstond de beroepsbrandweer in Amsterdam?

Eerste korps

In de 19e eeuw was Amsterdam een stad in transitie. De industrialisatie bracht groei en welvaart, maar ook nieuwe uitdagingen. Branden waren een constante bedreiging in de dichtbevolkte wijken vol houten gebouwen. Toch was brandbestrijding vooral de verantwoordelijkheid van vrijwillige brandweerkorpsen en buurtbewoners.

Bewapend met emmers water en primitieve handpompen, vormden zij de eerste lijn van verdediging tegen de vlammenzeeën die de stad regelmatig teisterden. Deze aanpak was niet goed genoeg. De snel groeiende stad had een professionele en georganiseerde brandweerdienst nodig. Daarom werd in 1874 het beroepsbrandweerkorps opgericht.

Nieuwe kazernes

In korte tijd werden er meerdere kazernes gebouwd in Amsterdam, 9 in totaal. Die werden ontworpen door Bastiaan de Greef en Willem Springer en hadden vaak stevige vormen. De brandweerposten werden uitgerust met handpompen en door paarden getrokken brandspuiten.

De nieuwe brandweerlieden werden geselecteerd uit de meest capabele en dappere mannen van de stad. Gehuld in kenmerkende uniformen ondergingen ze een intensieve training. Ze leerden omgaan met de nieuwste brandbestrijdingstechnologieën, waaronder stoompompen en verbeterde handpompen. En werden getraind om snel en effectief te reageren op noodgevallen.

Onevenzijde, met brandweerkazerne. (Valckenierstraat 2)

Kazerne Willem

De allereerste kazerne was aan het Weesperplein, op de hoek van de Valkckenierstraat. De brandweerlieden werkten daar niet alleen. Ze woonden er ook. Met de uitbreiding en motorisering van de brandweer was er behoefte aan een nieuwe hoofdkazerne. In 1909 werd deze gebouwd aan de Nieuwe Achtergracht. Dit gebouw, dat nog altijd bestaat, werd kazerne Willem, naar de W van Weesperplein.

Bekendste van Nederland

Het was de bekendste brandweerkazerne van Nederland. In de kazerne stonden de meeste brandweervoertuigen. Dat trok veel bekijks. Bovendien waren er blusdemonstraties en werden er de nieuwste innovaties op brandblusgebied getest. Ook was de kazerne de ligplaats van blusboot Jan van der Heyden. Deze van origine tekenaar en schilder was de uitvinder van de brandspuit en de voorloper van de huidige moderne brandweer. Kazerne Willem was het hart van de Amsterdamse brandweer. Tot 1984, toen de brandweer verhuisde naar een modernere hoofdkazerne aan de Ringdijk in Oost.

Demonstratie van de brandweer bij brandweerkazerne

Namen kazernes

In Amsterdam zijn in totaal 12 verschillende kazernes. Al die kazernes hebben een eigen naam, zoals, Pieter, Anton, Teunis, Rudolf. De eerste letter van al die namen was vroeger de eerste letter van de straatnaam of locatie waar de kazerne stond.

Zo heeft kazerne Dirk aan de Hobbemastraat, de ‘mooiste kazerne van de Benelux’ de letter ‘D’ overgenomen van een oude brandweerpost aan de Van Baerlestraat. Die was vernoemd naar Duivelseiland, een klein buurtje omringd door wat nu de Hobbemakade, Roelof Hartstraat, Roelof Hartplein, Van Baerlestraat en Ruysdaelstraat zijn. Rond het einde van de 19e eeuw was het een afgelegen buurtje op een kale vlakte aan de Boerenwetering. En er stond een waskaarsenfabriek die vreselijk stonk.

Andere kazernes in Amsterdam zijn de monumentale oud-kazerne oud Nico die tegenwoordig dienstdoet als bedrijvencentrum (niet te verwarren met ‘nieuwe Nico’ bij de IJtunnel) en kazerne Hendrik, op de hoek van de Marnixstraat en de Rozengracht. De H van Hendrik komt van het Huiszittenhuis op de Prinsengracht. Daar was de kazerne eerst gevestigd.

Oude brandweerkazerne op Rozengracht 238

Modernisering

De vroege 20e eeuw bracht enorme veranderingen. De introductie van motorvoertuigen verving de paardenkracht, waardoor de brandweer sneller kon reageren. Nieuwe technologieën, zoals mechanische ladders en verbeterde brandspuiten, verhoogden de effectiviteit van de brandbestrijding.

Uitbreiding brandweer

In de jaren '60 en '70 van de 20e eeuw breidde de brandweer Amsterdam zich uit naar omliggende gebieden, wat uiteindelijk leidde tot de vorming van de brandweer Amsterdam-Amstelland. Deze uitbreiding was noodzakelijk om te kunnen blijven voldoen aan de groeiende eisen van een steeds groter wordende stad. Er kwamen kazernes bij in Aalsmeer, Amstelveen, Uithoorn en Duivendrecht.

Inmiddels zijn er in Amsterdam 12 beroepskazernes en 2 vrijwillige kazernes (Driemond en Weesp). Zo’n 430 brandweerlieden houden de bijna 900.000 inwoners en 22 miljoen jaarlijkse bezoekers veilig. En dat vieren we!

150 jaar Brandweer Amsterdam-Amstelland

Op donderdag 15 augustus bent u van harte welkom bij kazerne Willem aan de Ringdijk. U kunt vanaf 11.00 uur genieten van spectaculaire demonstraties van onder meer brandweerduikers, een verzameling van historische brandweervoertuigen uit het hele land te bewonderen én de antieke stoomspuit Cerberus in actie zien.

Ook wordt het nieuwe, landelijke, operationeel uniform van de brandweer feestelijk gepresenteerd vanaf de blusboot Jan van der Heyde IV. De blusboot zal op deze dag ook laten zien hoe krachtig haar waterkanonnen werken.

Voor de kleintjes is er ook genoeg te doen. Kinderen kunnen voertuigen van dichtbij bekijken, vragen stellen aan brandweerprofessionals en helemaal losgaan op een brandweerspringkussen. En ze kunnen ervaren hoe het is om een brandje te blussen.

Meer weten over de feestelijke jubileumdag? Kijk dan op 150 jaar Brandweer Amsterdam-Amstelland.