AMSTERDAM - Gemeente Amsterdam en GVB hebben besloten dat er zo snel mogelijk permanente gedenktekens komen met informatie over de deportatie van Joden bij drie tramhaltes in Amsterdam. De haltes aan de Plantage Middenlaan, Beethovenstraat en het Victorieplein waren centrale punten bij het wegvoeren van Joodse Amsterdammers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook wil GVB in haar eigen reisinformatie-app extra uitleg geven over de rol van deze haltes bij de vervolging van Joden. De gemeente Amsterdam stelt daarnaast op korte termijn 100.000 euro beschikbaar. Het Centraal Joods Overleg (CJO) is gevraagd om een voorstel te doen voor de besteding van het geld en heeft daarop instemmend gereageerd. Gemeente en GVB staan er positief tegenover om de naam van halte Artis aan de Plantage Middenlaan te veranderen in Artis/Nationaal Holocaust Museum. Ook wordt bekeken of bij station Amsterdam Muiderpoort een gedenkteken kan worden geplaatst. De burgemeester heeft het CJO laten weten dat ze het voorstel van raadslid Itay Garmy (Volt) gaat uitwerken, zodat alle Amsterdamse middelbare schoolkinderen gratis het Nationaal Holocaust Museum kunnen bezoeken.

Dit zijn de eerste uitkomsten van een gesprek tussen gemeente, GVB en het CJO. Eerder deze week kwamen deze partijen bij elkaar om te praten over het boek en de documentaire de Verdwenen Stad. Daarin wordt nauwkeurig en indrukwekkend omschreven welke afschuwelijke rol de Gemeentetram Amsterdam (en later het Gemeentevervoerbedrijf) speelde bij de deportatie van tienduizenden Joodse stadgenoten.

Het college van B en W draagt de historische en morele verantwoordelijkheid om rekenschap af te leggen over het meewerken van de Gemeentetram Amsterdam aan de deportatie van Amsterdamse Joden. Het gebruik van de trams is onderdeel van een breder onderzoek van het NIOD. Dit onderzoek is op verzoek van de burgemeester gestart in 2020 en kijkt naar alle diensten van de gemeente die in Tweede Wereldoorlog betrokken waren bij de uitsluiting en vervolging van Joodse Amsterdammers. Het NIOD heeft in een vooronderzoek benadrukt dat het belangrijk is alle gemeentelijke diensten in samenhang te bestuderen. Het onderzoek is naar verwachting begin volgend jaar klaar. Aan de hand van de uitkomsten zal de gemeente samen met GVB en de andere voormalige gemeentelijke diensten een gepaste reactie geven.

Dat neemt niet weg dat GVB nu ruimhartig en welgemeend spijt wil betuigen voor de rol die de Gemeentetram en het Gemeentevervoerbedrijf in de Tweede Wereldoorlog hebben gespeeld. GVB noemt het afschuwelijk en wreed dat het Gemeentevervoerbedrijf facturen heeft gestuurd voor het uitvoeren van de ritten om Joodse Amsterdammers naar het Centraal Station en het Muiderpoortstation te vervoeren. Gemeente en GVB willen daarom afstand doen van het geld dat is verdiend met het meewerken aan deze deportaties. Omgerekend naar de huidige tijd gaat het om een bedrag van 61.000 euro. Het college heeft dit afgerond naar 100.000 euro en stelt dat binnenkort ter beschikking. De burgemeester heeft het CJO nadrukkelijk laten weten dat dit bedrag niet bedoeld is als schadevergoeding, maar slechts de teruggave is van geld dat de gemeente nooit had mogen ontvangen. Na het verschijnen van het NIOD-rapport zal het college zich beraden op de financiële gevolgen van het totaal aan bevindingen.