AMSTERDAM - Een nieuwe lente, een nieuw geluid en ook een ander licht. Deze week staat stucwerk centraal. Stucwerk is niet meer dan een beetje zand, kalk en gips, en toch heeft men in de afgelopen eeuwen de meest verbazingwekkende kunstwerken van deze materialen gemaakt. Wat stucwerk zo bijzonder maakt, is de manier waarop het licht wordt gevangen of weerkaatst.

Geschiedenis van Amsterdams stucwerk
Stucwerk is een materiaal dat al sinds de Romeinse tijd in ons land gebruikt wordt. In de middeleeuwen werden de wanden gepleisterd, zodat niemand tegen ruwe bakstenen aan hoefde te kijken. In de late 17de eeuw werden de eerste plafonds voorzien van stucwerk. De vroegste voorbeelden van stucplafonds hadden de vorm van gewelfjes, die vooral in de gangen werden toegepast. In het stadhuis van Amsterdam (tegenwoordig Paleis op de Dam) waren deze gewelven nog in steen uitgevoerd, waardoor de fundering enorm zwaar moest worden uitgevoerd. Met de introductie van stucplafonds kon iedereen zich een veel lichter stucplafond veroorloven en in zijn eigen woonhuis meedoen met deze laatste Italiaanse mode. Deze stucplafonds spelen met licht. Elk lijstje, elk vlakje en elk profieltje weerkaatst op eigen manier het licht, afhankelijk van de vorm en de positie. Hierdoor ontstaat een gang die uit vele schakeringen wit bestaat.

De werking van het licht
Omdat stucwerk makkelijk te bewerken is, werden de stucplafonds in de 18de eeuw steeds meer van lijsten en ornamenten voorzien. Ornamenten konden recht zijn of gebogen, symmetrisch of asymmetrisch, maar in elk geval is de werking van het licht bepalend. Dat is prachtig te zien aan het stucwerk dat zich in kasteel Slangenburg in Doetinchem bevindt. Door de belichting van links krijgt de symmetrische schelp links donkere delen die rechts licht zijn. Anders gezegd, het spel van licht-donker zijn links en rechts negatieven van elkaar.

In de rococo wordt de manier waarop het licht wordt gevangen tot een kunst verheven. In het prachtige ornament van Keizersgracht 794 (afbeelding bovenaan) is te zien hoe het zware profiel van toon verandert door de wending en door een bolling in het oppervlak.

Reflectie
Mocht u in zich in een oud pand bevinden, kijkt u dan omhoog naar het stucplafond, doe de lichten uit en verbaas u over de kwaliteit en de werking van het licht. U zult dan begrijpen waarom Monumenten en Archeologie hecht aan het behoud van deze kwalitatief hoogwaardige afwerkingen uit ons verleden. Geniet niet alleen van het frisse lentelicht buiten, maar ook binnen!

Erfgoed van de Week
In de rubriek Erfgoed van de Week staat elke week een bijzondere archeologische vondst, vindplaats, voorwerp, monumentaal gebouw of historische plek in de stad centraal. Via de website amsterdam.nl/erfgoed, Twitter @erfgoed020 en Facebook Monumenten en Archeologie delen de erfgoedexperts van Monumenten en Archeologie het erfgoed van de stad met Amsterdammers én overige geïnteresseerden.