AMSTERDAM - Ruim 3 eeuwen lang, van 1345 tot 1658, liep over de route van de Leidsestraat het pelgrimspad van Amsterdam. Daarna werd de Leidsestraat aangelegd. Het werd een hoofdstraat met veel luxe winkels. In de Leidsestraat reed krankzinnig veel verkeer. In 1960 werd de straat verboden voor fietsers en in 1971 ook voor auto’s.

Met Monopoly is de Leidsestraat na de Kalverstraat de duurste straat van Nederland. Je kunt er niet omheen: de straat verbindt het Leidseplein met het Koningsplein. Hij is deel van de hoofdroute met winkels: Leidsestraat, Heiligeweg, Kalverstraat, Nieuwendijk tot het Centraal Station.

Patatcultuur

Toch is de Leidsestraat een beetje karakterloos. De patatcultuur en het toerisme beïnvloeden de sfeer. Beeldbepalende zaken verdwenen. Het blijft een hoofdstraat, die dwars door de grachtengordel loopt. Andere belangrijke straten die de grachtengordel doorkruisen zijn de Utrechtsestraat, de Vijzelstraat en de Haarlemmerdijk.

Toeristische pelgrims

In 1345 gebeurde het ‘Mirakel van Amsterdam’. Een stervende man braakte een hostie uit die in de haard niet verbrandde. Dat was vreemd. Het werd door de bisschop van Utrecht uitgeroepen tot wonder en Amsterdam werd een bedevaartsoord. Het pelgrimspad, de Heiligeweg, liep van Sloten naar de 'Heilige Stede' aan het Rokin. Het pad volgde globaal de huidige route Overtoom, Leidsestraat, Heiligeweg (de naam zegt het nog), Kalverstraat. Amsterdam heeft dus al bijna 7 eeuwen lang een magische aantrekkingskracht. Destijds op pelgrims van het geloof, nu op pelgrims op zoek naar hasj en een ‘ervaring’ of naar Rembrandt en het Concertgebouw.

Grachtengordel

Vanaf 1585 werd Amsterdam explosief steenrijk en de derde stad van Europa. Dat leidde tot de bouw van de grachtengordel. De bouw liep als een ruitenwisser van de Brouwersgracht naar de Amstel. Rond 1658 werd de Leidsestraat aangelegd. De schots en scheef staande huizen die er al stonden, verdwenen. Op het Leidseplein stond de massieve Leidsepoort; ook de Muiderstraat, Weesperstraat, Utrechtsestraat en Haarlemmerstraat eindigden bij een stadspoort.

Oeioeioei

Het Vondelpark stamt uit 1865. Daaromheen kwam de rijkste nieuwe buurt van de stad. De Leidsestraat werd een verbinding tussen de nieuwe wijken Zuid en West en het oude centrum. Tussen 1877 en 1903 reden er paardentrams, daarna elektrische trams. De slechts 12 meter smalle straat werd steeds beruchter door het vele verkeer.

In de jaren ’30 reden er elke dag 30.000 fietsers door de straat. In 1949 beschreef een journalist van De Waarheid de gevaren van het fietsen in de avondspits: ‘Oeioeioei, met tien, twintig fietsers tegelijk worden we van de brede brug over de Herengracht de nauwe Leidsestraat ingeperst. Natuurlijk nadert er een tram van de andere kant. Moet ons natuurlijk weer overkomen. Onze handen worden klam en we schuiven met het voorwiel tegen het spatbord van een voor ons rijdende juffrouw en zoeken dan maar een veiliger zone op: langs de trottoirband.’

Voetgangersgebied

Voetgangers vonden het oversteken van de Leidsestraat moeilijk en bloedlink. In 1920 vroeg de krant Het Volk: ‘Wat is gevaarlijker tegenwoordig, een wandeling door de Leidsestraat of een looping met een vliegmachine?’

Ook automobilisten voelden zich door fietsers gehinderd. In 1926 meldde de Telegraaf dat een automobilist ‘rood van verbolgenheid’ klaagde dat rijden door de Leidsestraat haast ondoenlijk was, want ‘fietsers zitten voor, achter en om je wagen.’ In 1960 werd de straat al officieel verboden voor fietsers en in 1971 ook voor auto’s. Het is nu een voetgangersgebied.

Vrijgevochten

Amsterdam veranderde van een nogal burgerlijke stad in een vrijgevochten stad. Een symbool hiervan is dat in het oude politiebureau op het Leidseplein een coffeeshop kwam. En uit de Leidsestraat vertrokken de vele chique kantoren van de luchtvaartmaatschappijen naar de Zuidas.

Eerste Michelinster in Nederland

Ook het beroemde restaurant Dikker en Thijs verdween. Henri Thijs werkte jaren bij de Franse meesterkok Auguste Escoffier. In 1921 openden de compagnons Dikker en Thijs hun zaak op de Leidsestraat 82, op de hoek met de Prinsengracht.

Op de eerste verdieping zat een restaurant voor oesters, kreeft en kaviaar, dat in de jaren '50 beroemd werd. Bij de eerste uitreiking van Michelinsterren in Nederland in 1957, kreeg het restaurant een ster. In 1994 sloten het restaurant en de brasserie. Het hotel bleef, maar veranderde in 1995 van eigenaar.

Metz en Co

In 2012 vertrok ook het bekende warenhuis Metz en Co uit het legendarische gebouw op de hoek van de Keizersgracht en Leidsestraat. Gerrit Rietveld ontwierp in 1933 het glazen paviljoen op het dak. De doorzichtige ruimte bood een machtig uitzicht over de stad.

Gevelstenen

Opvallend in de straat zijn de vele oude geveltoppen met mooie gevelstenen. Daardoor valt op hoe oud de straat is. Uit de Leidsestraat blijkt de gelaagdheid van de geschiedenis. Hij ontwikkelde zich van een middeleeuws pelgrimspad tot een modern voetgangersgebied. Amsterdammers, pelgrims, toeristen; al 700 jaar lopen hier mensen.