AMSTERDAM - De gemeenten Almere, Amsterdam en Utrecht hebben gezamenlijk laten onderzoeken hoe ze inwoners die tegen knellende (overheids)regels aanlopen beter kunnen helpen. Aanleiding voor het onderzoek is het Toeslagenschandaal, waarbij talloze ouders en hun kinderen jarenlang groot onrecht is aangedaan door het hardvochtige optreden.

Strikte uitvoering van wet- en regelgeving zorgde ervoor dat mensen financieel en mentaal in knellende situaties terecht zijn gekomen. Gemeenten droegen hiervoor geen verantwoordelijkheid, maar gedupeerde ouders vroegen hun gemeente wel om hulp in deze periode. Het is de eerste keer dat gemeenten samen een extern onderzoek hebben laten doen naar aanleiding van het Toeslagenschandaal. De drie steden gaan de aanbevelingen van dit onderzoek opvolgen.

Wethouder Marjolein Moorman (Amsterdam): "De overheid moet uitgaan van vertrouwen, want het wantrouwen in burgers heeft het enorme leed van het Toeslagenschandaal veroorzaakt. Het is goed als niet alleen de Rijksoverheid, maar ook gemeenten hiervan leren. Met de aanbevelingen uit dit onderzoek kunnen we onze inwoners beter helpen als ze in de knel komen. Zij mogen niet vastlopen of gedupeerd raken door weeffouten in wetten en regels."

Onderzoek

De omvang en ernst van het Toeslagenschandaal hebben de colleges en ambtenaren van Amsterdam, Utrecht en Almere geschokt. Daarom hebben de drie gemeenten de Hogeschool Amsterdam, Hogeschool Utrecht en Universiteit Utrecht opdracht geven te onderzoeken hoe er in gemeentelijke uitvoering invulling wordt gegeven aan signalering en agendering van knellende mechanismen, en welke verbeteringen daarin mogelijk zijn. De drie steden gaan de lessen uit het Toeslagenschandaal gebruiken om de dienstverlening aan inwoners te verbeteren.

Aanbevelingen

De bevindingen bij de drie steden leiden tot een aantal aanbevelingen, waaronder het vergroten van kennis van juridische maatwerkmogelijkheden en het vergroten van kennis van 'de geest van wet- en regelgeving'. Uitvoerders kunnen daardoor meer ruimte nemen om af te wijken van voorgeschreven regels en procedures. Ook stellen de onderzoekers voor vaker casuïstiekbesprekingen te organiseren, zodat knellende situaties worden herkend. Zo kunnen gemeenten beter hun rol pakken en met behulp van hun eigen uitvoeringsafdelingen zorgen voor meer maatwerk, signaleren van patronen en sneller aanpakken van knellend beleid.

Amsterdam

In Amsterdam hebben de onderzoekers gesproken met zo'n 100 uitvoerend medewerkers van de directies Werk, Participatie en Inkomen, de buurtteams en het Doorbraakteam. Het onderzoek laat zien dat het belangrijk is medewerkers het vertrouwen te geven dat zij knellende regels aan kunnen kaarten. De aanbevelingen sluiten aan bij de ontwikkeling om maatwerk vanzelfsprekender te maken. Amsterdam heeft hiervoor in 2019 de maatwerk methode ingevoerd. Deze methode is erop gericht om samen te doen wat helpt, zodat de Amsterdammer verder kan. Er wordt gewerkt vanuit het perspectief van de Amsterdammer. Creatief en oplossingsgericht denken en samenwerken over de grenzen van afdelingen zijn belangrijk voor maatwerk. Amsterdam zet hier naar aanleiding van het onderzoek nog meer op in.