AMSTERDAM - Poptempel Paradiso vlakbij het Leidseplein - welke Amsterdammer kent het niet - huist in een voormalig kerkgebouw van De Vrije Gemeente. En in een kerk zijn vaak glas-in-loodramen, dus ook hier. De oorspronkelijke ramen zijn verdwenen. Kunstenaars Berend Strik en Hans van Houwelingen maakten nieuwe. En wát voor ramen.

Paradiso opende 50 jaar geleden als ‘cosmisch ontspanningscentrum’. Het ging van hippietent, punkhol naar poptempel, maar het begon allemaal in1879 met het verenigingsgebouw van de kerkgenootschap De Vrije Gemeente. De Vrije Gemeente heeft belangstelling voor filosofie en spiritualiteit.

Nieuwe glas-in-loodramen

“Oorspronkelijk hingen in die kerk ramen met afbeeldingen van onder andere Socrates, Dante, Spinoza en Goethe”, vertelt Berend. Waar die zijn gebleven? Ik heb geen idee. De ramen werden er in de jaren 70 uitgehaald door krakers en vervangen door spiegels. Het zal de tijdsgeest wel zijn geweest. In 1994 vroeg Paradiso mij en collega kunstenaar Hans van Houwelingen om nieuwe glas-in-loodramen te ontwerpen. Ik had als kunstenaar vaker gewerkt met glas-in-lood, en Hans maakt conceptuele kunst, vaak in de openbare ruimte. Hans en ik, een mooie combinatie vond men.”

Liefde, leven en dood

“De glas-in-loodramen zijn fotografisch gebrandschilderd: zwart/wit beeld wordt gezeefdrukt op gekleurd glas, dat weer wordt ingeschilderd of geëtst . Een arbeidsintensief klusje. Je bent zo een jaar kwijt per raam. Het project 'De Moderne Moraal' in Paradiso bestaat tot nu toe uit 10 ramen. Alle ramen gaan over hedendaagse morele kwesties en in elk raam staat een universeel thema centraal, bijvoorbeeld liefde, leven en dood. Het eerste raam had het thema De Moeder. De moeder wordt verbeeld door een hoogzwangere carrièrevrouw. Het is de hedendaagse Maria, zeg maar. Het was grappig: we kregen veel aanmeldingen op onze oproep of een zwangere vrouw zich in glas-in-lood wil laten vereeuwigen. Maar ja, sommigen waren nog niet eens zwanger of hadden geen carrière. Paradiso was door dit eerste raam nog niet zo overtuigd. Maar toen kwamen we met het thema liefde. En daar waren ze weg van.”

Twee doorzichtige lichamen

“We wilden weten of de liefde in ons lijf te traceren was”, vertelt Berend. “Mijn vriendin - een arts - en ik zochten ernaar en lieten ’s nachts ons lijf scannen. Het leverde plakje voor plakje prachtig beeld op. Wat je ziet: twee lichamen volkomen doorzichtig tegen een New Age achtergrond met Ganesha, die vanwege jaloezie in de liefde met een olifantenkop door het leven moet. Ook Paradiso vond het mooi. Muziek heeft ook alles te maken met liefde, toch?
Met het raam ‘Het Huwelijk’ laten we het eerste homohuwelijk zien. Job Cohen sloot het eerste huwelijk waarin geen onderscheid in sekse meer wordt gemaakt. Daar was wereldpers bij. Wij dachten heel naïef wel een fotootje te kunnen maken. Maar natuurlijk konden wij niet zomaar naar binnen. Uiteindelijk lukte het ons om dichterbij te komen en het echtpaar te fotograferen. Ze zijn nog steeds samen, weet ik.”

Schaap Dolly

“In het raam De Schepping zie je het eerste gekloonde wezen op aarde: schaap Dolly. Een modern Lam Gods. Op het moment dat je levende wezens kunt klonen, komt de moraal pas echt goed aan de orde. Wij wilden Dolly opzoeken om een foto te maken. Maar ja, om dat voor elkaar te krijgen waren we anderhalf jaar verder. Toen we eindelijk toestemming kregen, werden we in Schotland opgehaald en naar een zwaar beveiligde boerderij gebracht. We kwamen in een grote schuur vól met schapen. Waar was Dolly? Dolly, Dolly!, riep ik. En je gelooft het niet: daar kwam Dolly aangelopen, borst vooruit, vragende blik. Het beestje was gewoon zó gewend aan aandacht en reuring. Op het glas-in-loodraam zie je ook de wetenschapper en de machine die haar hebben gekloond.”

DNA profiel

“De Dood gaat over zelfbeschikking. Het was uiteindelijk een zieke kunstenares die bereid was om zichzelf te fotografen voordat ze euthanasie pleegt. Dat was wel erg heftig. Ze had mooie kleding aan met mooie kleuren. Ze begreep het project en wilde er graag aan bijdragen. Ze beschikte over haar eigen dood en tegelijk over haar eigen vereeuwiging in het raam.
Welke ramen maakten we nog meer? De Monarchie is een glas-in-loodraam van de inhuldiging van Koning Willem Alexander. Het raam De Natuur laat het dorp Shismaref zien in Noord Alaska, het eerste bewoonde gebied dat vanwege de stijgende zeespiegel permanent moest worden geëvacueerd. Het raam De Identiteit maakten we op het moment dat het mogelijk werd het menselijk genoom in kaart te brengen. Op het raam staat het DNA profiel van Hans. Bij het raam De Arbeid vonden we Peter Giele met hamer representatief voor de teloorgang van de arbeidsethos. Hij bouwde club Roxy. Met eigen handen maakte hij van een bioscoop een populaire club. Dát is nog eens noeste arbeid.”

Meedenken?

Er zijn nog een aantal ramen te gaan. Het elfde raam is in de maak en wordt deze zomer geplaatst. Het is een glas-in-lood over vluchten en vluchtelingen: Het Beloofde Land. Heeft u een suggestie voor een volgend raam? Neem dan contact op met kunstenaar Berend (berend.strik@gmail.com) of Hans (houwel@xs4all.nl).

De Nieuwe Moraal zien en kopen?

Bewonderen in het echt: tijdens concerten in Paradiso worden de glas-in-loodramen vaak afgesloten. De grootste kans om ze te bewonderen is op zondagochtend tijdens de wetenschapslezingen. Geïnteresseerden kunnen ook contact opnemen met de receptie van Paradiso voor een afspraak. Tel: 020 626 45 21.

Zien: Audiotour

Kaarten kopen: www.paradiso.nl/glas-in-loodramen

Lees ook

www.amsterdam.nl/kunst-cultuur